ការត្រិះរិះពិចារណា (Critical Thinking) និងការបណ្តុះផ្នត់គំនិត (Growth Mindset) ជាជំនាញដ៏សំខាន់សម្រាប់សតវត្សទី ២១។ ទាំងពីរនេះជួយដល់ការគិតសម្រាប់ដំណោះស្រាយបញ្ហា ការអភិវឌ្ឍន៍ខ្លួន និងការរួមចំណែកក្នុងសង្គមយ៉ាងមានប្រសិទ្ធភាព។
1. តើការត្រិះរិះពិចារណាគឺជាអ្វី?
ការត្រិះរិះពិចារណា គឺជាសមត្ថភាពក្នុងការវិភាគ ស្វែងរក និងវាយតម្លៃព័ត៌មាន ឬគំនិត ដោយប្រើអារម្មណ៍ស្ថិតស្ថេរ និងគោលលទ្ធិដ៏យល់ស្រួល។ វាពាក់ព័ន្ធនឹង៖
- ការគិតវិភាគយ៉ាងជ្រាលជ្រៅ។
- ការសម្លឹងច្បាស់លាស់លើព័ត៌មានមុនពេលទទួលយក។
- ការស្វែងរកដំណោះស្រាយដោយការពិចារណាយ៉ាងល្អិតល្អន់។
តើការត្រិះរិះពិចារណាមានអ្វីសំខាន់?
ការត្រិះរិះពិចារណាជួយសិស្សបញ្ចេញសំនួរដែលសំខាន់ ធ្វើការពិចារណាអំពីការងាររបស់ពួកគេ និងដោះស្រាយបញ្ហាដោយប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព។ វាបង្កើតសមត្ថភាពក្នុងការវិភាគយ៉ាងល្អ ធ្វើឱ្យអ្នកក្លាយជាមនុស្សឆ្លាតវៃក្នុងការស្វែងរកដំណោះស្រាយ។
ឧទាហរណ៍៖
- ស្វែងយល់ពីមូលហេតុ និងផលវិបាកនៃសកម្មភាពមួយ។
- បំបែកព័ត៌មានជាច្រើនផ្នែកដើម្បីយល់ពីបរិបទទាំងស្រុង។
វិធីអភិវឌ្ឍ Critical Thinking
- សួរលើសំណួរច្រើនដើម្បីស្វែងរកការពិត
- ស្តាប់យោបល់ផ្សេងៗដោយចិត្តអាក្រក់ចំណាយ
- វិភាគប្រភពព័ត៌មាន និងដំណើរការប្រើប្រាស់ទិន្នន័យ
- ប្រើប្រាស់សមត្ថភាពវិភាគក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហា។
2. តើការបណ្តុះផ្នត់គំនិត (Growth Mindset) គឺជាអ្វី?
ការបណ្តុះផ្នត់គំនិត គឺជាគំនិតដែលជឿជាក់ថា សមត្ថភាពអាចអភិវឌ្ឍន៍បានតាមរយៈការបង្រៀន ការបញ្ចូលចិត្ត និងការអនុវត្ត។ វាការពារការគិតថា សមត្ថភាពគឺជាការជាប់ស្ថិត។
ចំណុចសំខាន់៖
- ជឿជាក់លើការលូតលាស់ដោយការផ្លាស់ប្តូរបរិយាកាស។
- មើលអប្បបរមជាឱកាសសិក្សា។
- ទទួលស្គាល់បរាជ័យជាការរៀនសូត្រ។
ឧទាហរណ៍៖
- “ខ្ញុំមិនទាន់ចេះ” ជំនួសឲ្យ “ខ្ញុំមិនចេះ។”
- ប្រាកដថាសមត្ថភាពអាចលូតលាស់តាមការចូលរួម។
អត្ថប្រយោជន៍នៃ Growth Mindset
- ជួយបង្កើនកំឡាំងស្មារតី និងភាពអត់ធ្មត់
- ជំរុញការស្វែងរកឱកាសរៀនសូត្រ
- សម្របខ្លួនទៅនឹងការផ្លាស់ប្តូរដោយងាយស្រួល
- ជួយពង្រឹងទំនាក់ទំនងក្នុងក្រុមការងារ។
វិធីអភិវឌ្ឍ Growth Mindset
- ទទួលយកកំហុស និងសិក្សាពីវា
- កំណត់គោលដៅលើការរៀនសូត្រជាជាងលទ្ធផល
- បង្កើតចិត្តជឿថាការខិតខំប្រឹងប្រែងនឹងធ្វើឱ្យកាន់តែប្រសើរ
- ពង្រឹងចិត្តជឿថាអ្វីៗអាចសម្រេចបានតាមការប្រឹងប្រែង។
គំនិតជាស្ថាពរ (Fixed Mindset) និង Growth Mindset
គំនិតស្ថាពរជឿថាសមត្ថភាពគឺជាអ្វីដែលមិនអាចផ្លាស់ប្តូរបាន។ តែក្នុង Growth Mindset មនុស្សជឿថា សមត្ថភាពអាចរីកចម្រើនបានតាមការប្រឹងប្រែង។ វាផ្តោតលើការរៀនពីកំហុស និងការកែលម្អចុងក្រោយ។
3. ហេតុអ្វីសំខាន់?
- ការត្រិះរិះពិចារណា៖ ជួយដល់ការសម្រេចចិត្តល្អក្នុងការងារ និងជីវិត។
- ការបណ្តុះផ្នត់គំនិត៖ ជួយបង្កើតអរម្មណ៍ឯករាជ្យ និងភាពជឿជាក់ក្នុងការអភិវឌ្ឍខ្លួន។
4. វិធីអនុវត្តជំនាញទាំងពីរ
ក. ត្រិះរិះពិចារណា៖
- សួរច្រើនសំណួរ: ដូចជា “ហេតុអ្វី?”, “យ៉ាងដូចម្តេច?”
- វិភាគព័ត៌មាន៖ មើលពីប្រភព សក្ដានុពល និងភាពជាក់ស្តែង។
- ដាក់ជំរុញការគិតដោយដោះស្រាយបញ្ហា។
ខ. ផ្នត់គំនិតលូតលាស់៖
- ទទួលស្គាល់បរាជ័យជាឱកាស។
- ស្វែងរកការចំណាយពេលដើម្បីសិក្សារបស់អ្នក។
- ធ្វើការអនុវត្តសិក្សាដោយប្រើចំណេះទូទៅដើម្បីជួយអភិវឌ្ឍន៍សមត្ថភាពថ្មី។
គុណសម្បត្តិនៃការរួមបញ្ចូល Critical Thinking និង Growth Mindset
ការរួមបញ្ចូល Critical Thinking និង Growth Mindset ជាការផ្សំផ្សាយល្អ ដើម្បីទទួលបានជោគជ័យ។ Critical Thinking ជួយឱ្យយល់ច្បាស់ពីបញ្ហា Growth Mindset ជួយទទួលយកបញ្ហាដូចជាឱកាសអភិវឌ្ឍ។
5. សេចក្តីសន្និដ្ឋាន
ការត្រិះរិះពិចារណា និងការបណ្តុះផ្នត់គំនិត គឺជាគន្លឹះសំខាន់សម្រាប់អ្នកដែលចង់សម្រេចជោគជ័យក្នុងសង្គមបច្ចេកវិទ្យាទំនើប និងការងារដែលមានការប្រកួតប្រជែង។
ការចងរួម Critical Thinking និង Growth Mindset មិនត្រឹមតែជួយសិស្សក្នុងការបញ្ចេញមតិដូចអ្នកវិភាគទេ តែវាក៏ជួយបង្កើតជំនាញក្នុងការបង្កើតដំណោះស្រាយដែលមានប្រសិទ្ធភាពសម្រាប់បញ្ហាអនាគតផងដែរ។
